Σταύρος Τζουανάκος

Συνθέτης

Σταύρος Τζουανάκος Συμετέχει σε : Δεξιοτέχνες και Ερμηνείες 3

Γεννήθηκε το 1925 στον Πειραιά. Από πολύ μικρή ηλικία δείχνει κλίση στη μουσική, όμως λόγω οικονομικών δυσκολιών της οικογένειας, μόλις στην εφηβεία του αποκτά το πρώτο του όργανο, μια κιθάρα. Αυτοδίδακτος, μαθαίνει γρήγορα να παίζει καλά και αργότερα πιάνει το τρίχορδο μπουζούκι, στο οποίο τελειοποιείται.
Για να βοηθήσει την οικογένειά του, αναγκάζεται από πολύ μικρός να εργαστεί στο χρυσοχοείο του θείου και νονού του στην Ομόνοια, ενώ παράλληλα, τελειώνει το νυχτερινό Γυμνάσιο. Στην εφηβεία μαθαίνει και την τέχνη του υδραυλικού, την οποία έκτοτε εξασκεί σε δύσκολες περιόδους της ζωής του, παράλληλα με την απασχόλησή του σαν μουσικός και τραγουδιστής.

Με το ρεμπέτικο τραγούδι ασχολείται στα πρώτα χρόνια της Κατοχής, σαν συνθέτης, μπουζουξής, κιθαρίστας και τραγουδιστής. Πρωτοεμφανίζεται γύρω στο 1942 (με τους Γιάννη Σαμιώτη, Παναγιώτη Πετσά κ.ά.) παίζοντας σε ταβέρνες, ενώ παράλληλα εργάζεται ως υδραυλικός. Η επαγγελματική του καριέρα αρχίζει μετά την απελευθέρωση (1944), δίπλα στον Μανώλη Χιώτη, ο οποίος εκτιμά ιδιαίτερα το ερμηνευτικό του ταλέντο και τον παίρνει μαζί του στο πάλκο. Σιγά-σιγά ο Τζουανάκος γνωρίζεται με τους γνωστότερους λαϊκούς καλλιτέχνες και το 1948 του δίνεται η ευκαιρία να γραμμοφωνήσει τα δύο πρώτα του τραγούδια στην Columbia: το Ένας διαβάτης, με στίχους του Κώστα Κοφινιώτη (που ερμηνεύει ο ίδιος) και το Θέλω να πάψεις να γελάς, θέλω να κλαις, με δικούς του στίχους (που ερμήνευσαν οι Ανδρέας Σπαγγαδώρος και Μανώλης Χιώτης, με μπουζούκια τον Χιώτη και τον ίδιο). Ο πρώτος αυτός δίσκος κυκλοφορεί το 1949, με μεγάλη επιτυχία. Το 1948 γραμμοφωνεί επίσης για την His Master’s Voice το Γυναίκα είναι, γυναίκα μένει, με δικούς του στίχους (που ερμηνεύει το θρυλικό ντουέτο των Στελλάκη Περπινιάδη-Ιωάννας Γεωργακοπούλου).

Τα τραγούδια του προκαλούν αμέσως θαυμασμό και γρήγορα κερδίζει την εμπιστοσύνη των πιο γνωστών λαϊκών στιχουργών της εποχής, που του δίνουν μερικά από τα καλύτερά τους τραγούδια. Αξίζει να σημειωθεί ότι η μεγάλη του επιτυχία συμβαίνει την ίδια περίοδο που μεσουρανούν τα «ιερά τέρατα» του ρεμπέτικου και λαϊκού τραγουδιού (Τσιτσάνης, Μητσάκης, Παπαϊωάννου, Χιώτης και άλλοι), όμως ο Τζουανάκος γράφει τη δική του, ιδιαίτερη καλλιτεχνική πορεία. Επηρεασμένος από τα χρόνια της Κατοχής και του Εμφυλίου, μεταφέρει στα τραγούδια του, ίσως εντονότερα από άλλους λαϊκούς συνθέτες της εποχής, το κλίμα της μελαγχολίας, της κοινωνικής αδικίας, της στέρησης, της απόγνωσης και αποσύνθεσης της ελληνικής κοινωνίας, της ερωτικής απόγνωσης και της απιστίας, του αποχωρισμού κλπ.

Από το 1948 ως το 1956, εμφανίζεται με διάφορα λαϊκά σχήματα, σε γνωστά μαγαζιά της εποχής, άλλοτε με τους Μανώλη Χιώτη, Απόστολο Καλδάρα, Δημήτρη Στεργίου-Μπέμπη και άλλοτε παρέα με τους Ανδρέα Σπαγγαδώρο, Γιάννη Σταματίου-Σπόρο, Μαρίκα Νίνου (με την οποία τραγούδησε ντουέτο και σε δίσκους), Ρένα Ντάλια, Χρηστάκη, Πόλυ Πάνου, και άλλους. Εκτός από τα δικά του τραγούδια, ερμηνεύει με έντονο προσωπικό στυλ σε δίσκους, τραγούδια και άλλων συνθετών (Τσιτσάνη, Χιώτη, Τατασόπουλου, Μητσάκη, Κυριαζή, Μπακάλη, Λαύκα, Χρυσίνη, Καπλάνη, Πετσά, Μπιθικώτση, κ.ά.).

Το 1956, στην «Τριάνα του Χειλά» όπου εργάζεται, γνωρίζει την Μαρία-Ρίτα Μπινοπούλου (αδελφή της ηθοποιού Άννας Γκαλ, συζύγου του Μάριου Δαλέζιου, ιδιοκτήτη του πασίγνωστου καφενείου στην οδό Ίωνος, που ήταν το στέκι των λαϊκών καλλιτεχνών της εποχής), με την οποία ερωτεύονται κεραυνοβόλα και παντρεύονται το 1957.

Το ίδιο περίπου διάστημα, πραγματοποιεί περιοδεία στην Αμερική. Εκεί εμφανίζεται στα ελληνικά κέντρα διασκέδασης «Νέα Ζωή», «Club Astor», «Zorba» και «Garden of Allah» και συνεργάζεται με άλλους ξενιτεμένους έλληνες μουσικούς, όπως οι Γιάννης Τατασόπουλος, Κώστας Καπλάνης, κ.α.
Επιστρέφοντας στην Ελλάδα, εντυπωσιασμένος από το ταξίδι του, αποφασίζει με τη γυναίκα του να μεταναστεύσει στις ΗΠΑ, το 1958. Εκεί αποκτούν δύο παιδιά, τα οποία ζουν ακόμα στην Αμερική, τον Θανάση και την Ιωάννα (η οποία συνοδεύει τον πατέρα της σε ηλικία μόλις 10 ετών, στο –πιθανότατα- τελευταίο του τραγούδι, Δεν είμ’ ο Σταύρος σου που αγαπάς, το 1974).

Στις ΗΠΑ ο Τζουανάκος γίνεται πολύ σύντομα περιζήτητος ανάμεσα στα πρώτα ονόματα των Ελλήνων μουσικών. Δουλεύει ασταμάτητα και συνεργάζεται με όλους σχεδόν τους έλληνες μουσικούς που ζουν μόνιμα ή επισκέπτονται την Αμερική (όπως οι Γιώργος Κατσαρός, Νίκος Γούναρης, Μαρίκα Νίνου, Θανάσης Ευγενικός, Τζιμ Αποστόλου, Μπέμπης Στεργίου, Μανώλης Χιώτης, Μαίρη Λίντα, Γιάννης Σταματίου-Σπόρος, Κώστας Καπλάνης, κ.ά.). Το ίδιο χρονικό διάστημα ηχογραφεί νέα τραγούδια του, καθώς και επανεκτελέσεις δικών του και άλλων συνθετών, στις αμερικάνικες δισκογραφικές εταιρείες Balkan, Liberty, Nina, Standard, κ.α.). Στην Ελλάδα επιστρέφει κατά καιρούς και εμφανίζεται σε διάφορα κέντρα, όπως η «Τριάνα» του Χειλά, ενώ επίσης ηχογραφεί παλαιότερα και νέα τραγούδια του (όπως το Λίγα ψίχουλα αγάπης σου γυρεύω, σε στίχους του Κώστα Βίρβου, το Χίλιες γυναίκες γλέντησα, σε στίχους του Νίκου Ρούτσου, κ.ά.). Το 1962 και το 1964 ηχογραφεί τραγούδια του, στα στούντιο της Columbia, με τους Πάνο Γαβαλά, Καίτη Γκρέϋ, Πόλυ Πάνου, Γιώτα Λύδια, Χρηστάκη, Στράτο Διονυσίου και Βίκυ Μοσχολιού (στο δε πρώτο της τραγούδι, με τίτλοΝα ‘ξερες πόσο πόνεσα, δεύτερη φωνή κάνει ο ίδιος ο Τζουανάκος).

Το 1973 επιστρέφει για τελευταία φορά στην Ελλάδα και ηχογραφεί για την εταιρεία Standard το δίσκοΤζουανάκος: Οι καλλίτερες επιτυχίες, με επανεκτελέσεις των γνωστότερων τραγουδιών του και με μπουζούκια τους Χρήστο Νικολόπουλο και Γιάννη Παλαιολόγου. Ο δίσκος κυκλοφορεί το 1974.

Αιφνίδια, στις 17 Δεκεμβρίου 1974, ο Σταύρος Τζουανάκος φεύγει από τη ζωή σε ηλικία 49 ετών, από ανακοπή καρδιάς, στη Φλώριδα των ΗΠΑ.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα ολοκληρωμένου λαϊκού δημιουργού, στο σύντομο διάστημα των πολύ δημιουργικών του χρόνων (1948-1964), ο Σταύρος Τζουανάκος πρόσφερε στο λαϊκό και το ρεμπέτικο τραγούδι περισσότερα από 100 τραγούδια που γνώρισαν μεγάλη επιτυχία. Είναι αναμφίβολα σημαντικός συνθέτης του ρεμπέτικου και από τους πιο εκφραστικούς ερμηνευτές του.

Φωτογραφία: ο Σταύρος Τζουανάκος με την ορχήστρα του στον Πύργο, το 1952 (πηγή www.klika.gr)
Πηγές για τα στοιχεία: www.rebetiko.gr